platyna

Platyna, chemiczny pierwiastek o symbolu Pt i liczbie atomowej 78, należy do grupy platynowców. Jest gęstym, kowalnym i bardzo plastycznym metalem o wysokiej temperaturze topnienia, a jej srebrzystobiały połysk utrzymuje się w warunkach odporności na korozję.

W naturze platyna występuje rzadko jako metal rodzimy. Występuje przede wszystkim w rudach platynowców, które często zawierają także iryd, rod i pallad. Najważniejsze złoża znajdują się w Republice Południowej Afryki (kompleks Bushveld), a także w Rosji, Kanadzie i Zimbabwe. Przetwarzanie obejmuje oddzielenie platyny od innych metali i uzyskanie czystego metalu.

Zastosowania platyny obejmują przede wszystkim katalizatory w motoryzacji (konwertery spalin), a także katalizatory w przemysłach chemicznych i petrochemicznych. W jubilerstwie ceniona jest za trwałość i połysk, a także ze względu na odporność na zarysowania i korozję. W elektronice platyna używana jest m.in. w elementach kontaktowych i elektrodach. W medycynie platyna i jej związki znajdują zastosowanie w leczeniu nowotworów.

Platyna i jej związki mają także znaczenie w medycynie nuklearnej i badaniach naukowych. Najważniejsze związki lecznicze to cisplatyna, karboplatyna i oksaliplatyna, stosowane w chemioterapii.

Historia i nazewnictwo: platyna została opisana w XVIII wieku przez hiszpańskiego podróżnika Antonio de Ulloa podczas badań w Nowej Grenadzie (Kolumbia). Nazwa platyna pochodzi od hiszpańskiego platina, oznaczającego „małe srebro”. Wraz z innymi metalami platynowców tworzy grupę PGMs, która odgrywa istotną rolę gospodarczą i technologiczną.