operacjonalizacji

Operacjonalizacja to proces przekształcania abstrakcyjnych pojęć w zmienne obserwowalne i mierzalne, co umożliwia ich empiryczne badanie. W naukach społecznych i psychologii operacyjne definiowanie pojęć stanowi most między teorią a danymi. Kluczową różnicą jest rozróżnienie między definicją teoretyczną (co pojęcie oznacza) a definicją operacyjną (jak będzie mierzone).

Proces obejmuje kilka kroków: (1) Precyzyjne sformułowanie koncepstu; (2) identyfikacja wskaźników obserwowalnych lub procedur pomiarowych; (3) wybór narzędzi i procedur pomiarowych (np. ankiety, testy, obserwacja) oraz zdefiniowanie zasad kodowania wyników; (4) ocena wiarygodności (rzetelności) i trafności (ważności) pomiaru; (5) test pilotażowy i ewentualna korekta. W praktyce część pojęć może być operacyjnie zdefiniowana na różne sposoby, co prowadzi do alternatywnych operacjonalizacji.

Różne rodzaje trafności i rzetelności: trafność treści, trafność kryterialna, trafność konstruktu, rzetelność wewnętrzna i test-retest. Błędy pomiarowe, efekt pożądanego społecznie, różnice kulturowe i językowe mogą zniekształcać wyniki. Wybór wskaźników wpływa na interpretację hipotez i możliwość porównywania badań.

Operacjonalizacja umożliwia testowanie teorii, ale także wymaga ostrożności: ta sama koncepcja może być operacyjnie zdefiniowana na różne sposoby; nie zawsze da się ująć ją w jedną miarę. Dlatego raportując badania należy jasno opisać definicje operacyjne i narzędzia pomiarowe.