markaðsræði

Markaðsræði er hugtak sem lýsir hagkerfi eða stjórnarhátt sem byggir á markaði sem meginleið til að samræma framleiðslu, dreifingu og verðlagningu. Helstu undirstöðukomponentar markaðsræðis eru einkaeign, samkeppni, frjálst verðlag og takmörkuð inngrip hins opinbera í rekstur og framleiðslu. Verðmyndun byggist á framboði og eftirspurn, og samningar milli aðila eru grundvöllur ákvarðana um hvaða vörur og þjónusta eru framleiddar og hvernig dreifing á sér stað. Ríkið gegnir oft hlutverki eftirlits, lagasetningar og félagslegs stöðugleikakerfis til að tryggja réttindi, samkeppni og útvega grunnstoðir sem markaðirnir sjálfir geta haft erfitt með að koma að.

Sögulega þróaðist markaðsræði út frá klassískri hagfræði og frelsi í hagkerfi; framhald þessara hugmynda á 20. öld leyfði aukna áherslu á einkavæðingu, dereguleringu og aflæsingu regluverks. Í mörgum löndum, þar á meðal í norðurlöndunum, eru markaðaaðferðir samþættar með velferðarstefnum og reglubundnu ríkisstuðningi til að viðhalda hagvexti ásamt félagslegri bjargandi.

Áhrif og gagnrýni: Markaðsræði getur stuðlað að hagvexti, nýsköpun og fleiri valkostum fyrir neytendur, en getur einnig valdið ójöfnuði, markaðsbrestum og neikvæðum ytri áhrifum ef reglur og eftirlit eru of þröng eða ófullnægjandi. Mikilvægt er að höfða til samspils markaðar og velferðar í samfélagi.

See also: Neoliberalismi, Kapítalismi, Planhagkerfi, Regla- og eftirlitskerfi.