macrolidy

Macrolidy to grupa antybiotyków o dużym pierścieniu laktonowym, zwykle 14– lub 15‑członowym, często z dołączonymi cukrami. Pochodzą z gatunków actinomycetów, zwłaszcza Streptomyces, i obejmują związki naturalne oraz półsyntetyczne. Najważniejsze przedstawiciele to erytromycyna, azytromycyna i klarytromycyna; w użyciu są także roksytromycyna, spiramycyna i josamycyna, a nowsze leki z grupy ketolidów (telitromycyna) stanowią ich rozwinięcie.

Mechanizm działania polega na wiązaniu z 50S podjednostką rybosomu (23S rRNA), co hamuje syntezę białek poprzez blokowanie translokacji. Działanie jest zwykle bakteriostatyczne, lecz przy wysokich stężeniach bywa bakteriobójcze wobec niektórych patogenów.

Zakres działania obejmuje głównie Gram-dodatnie bakterie (np. Streptococcus, Staphylococcus), niektóre Gram-ujemne (np. Haemophilus influenzae, Moraxella) oraz atypowe patogeny (Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae). Macrolidy stosuje się w infekcjach dróg oddechowych, skóry i tkanek miękkich, zapaleniu ucha środkowego, zatok, a także w wybranych infekcjach przenoszonych drogą płciową, zwłaszcza u osób uczulonych na penicyliny.

Farmakokinetyka różni się między związkami: azytromycyna ma wysoką biodostępność i długi okres półtrwania, co umożliwia krótsze schematy leczenia; erytromycyna ma mniejszą biodostępność i jest bardziej wrażliwa na kwaśne środowisko żołądka. Wiele macrolidów hamuje enzymy cytochromu P450 (zwłaszcza CYP3A4), co może prowadzić do interakcji z innymi lekami. Działania niepożądane obejmują dolegliwości żołądkowo‑jelitowe, rzadziej hepatotoksyczność i wydłużenie odcinka QT.

Oporność na macrolidy najczęściej wynika z modyfikacji rybosomalnego rdzenia 23S rRNA lub zmechanizmów wyrzutu. Macrolidy pozostają ważnym narzędziem w terapii infekcji, zwłaszcza u pacjentów z alergią na penicyliny.