lífefna

Lífefni eru lífrænar efnablöndur sem eru grundvallarhlutar lífsins. Í öllum lífverum koma þau fram sem stórsameindir eða minni sameindir sem taka þátt í efnaskiptum. Helstu flokkar lífefna eru kolvetni, lipíð, prótein og kjarnsýrur. Lífefni innihalda oft vetni, kol, súrefni og köfnunarefni; sum innihalda fosfór og brennistein. Þau eru undirstaða orkuframleiðslu, byggingar frumuhimna, boðflutningskerfa og geymdar erfðaupplýsingar.

Kolvetni eru ein- og fjölsykrur. Einsykrur eins og glúkósi og frúktósi veita orku. Fjölsykrur eins og glýkógen í dýrum og mjölvi í plöntum geyma orkuna og sum hafa einnig byggingarhlutverk.

Lipíð eru fjölbreytt, þar á meðal fitusýrur, tríglýseríð, fosfólípíð og steról. Þau veita orkuforða, mynda frumuhimnur og gegna hlutverkum í boðflutningi. Fosfólípíð eru lykilbyggingarefni frumuhimna og steról stuðlar að ákveðnum eiginleikum.

Prótein eru keðjur af amínósýrum sem mynda lögun og starfsemi. Þau hafa ólíka hlutverk, t.d. ensím, byggingarprótín, flutningsprótín, boð- og viðtökukerfi og mótefni. Dæmi eru hemóglóbín, kollagen og insúlín.

Kjarnsýrur eins og DNA og RNA geyma erfðaupplýsingar og stjórna starfsemi frumna. DNA ber erfðafræði og ákvarðar eiginleika, á meðan RNA gegnir hlutverkum í umritun og þýðingu. Nítótíð eru byggingareiningar kjarnsýra.

Að lokum hafa smá lífefni eins og vítamín og cofaktorar mikilvægu hlutverki í efnaskiptum.