launaviðræðna

Launaviðræður (launaviðræðna) eru ferli þar sem laun og tengdir kjör eru ákvarðaðir með samningum milli launþega eða verkalýðsfélaga og vinnuveitenda eða atvinnurekenda. Þær eru oft hluti af stærri kjarasamningakerfi sem gildir fyrir tiltekinn geira, fyrirtæki eða starfsvettvang. Aðilar að launaviðræðum eru almennt verkalýðsfélög, sambönd atvinnurekenda og stundum ríki eða sáttasemjari þegar sáttaleiðir eru nýttar.

Ferlið felur í sér undirbúning þar sem safnað er upplýsingum um framleiðni, verðbólgu, launaþróun og samkeppnishæfni. Markmiðið er oft að endurspegla breytingar á framleiðni og lífskjör, samhliða því að fyrirtæki haldi rekstrar- og fjárhagsstöðu. Umræðurnar geta farið fram í mörgum umferðum eða lotum; ef náðst mótuð sátt, er hún fest í kjarasamning eða samning sem gildir í ákveðin tiltekin ár. Ef samningar nást ekki, getur komið til þess að lausn liggi fyrir með miðlun eða bindandi sátt, eða í sumum kerfum eftir reglur ráðuneyta eða stofnana.

Launaviðræður hafa áhrif á kaupmátt launþega, lífskjör og verðbólgu, sem aftur móta samkeppnishæfni atvinnuveganna. Í Íslandi hafa þær oft haft verulegt aðdráttarafl í þróun launa og vinnuumhverfis, auk þess sem þær stuðla að stöðugleika og samvinnu milli aðila vinnumarkaðarins. Á sama tíma geta þær valdið deilum ef kröfur ganga of langt eða mismæli eru á milli aðila.