kompyuterlar

Kompyuterlar — ma’lumotlarni tezkor qayta ishlash, saqlash va ulardan foydalanish uchun mo‘ljallangan elektron qurilmalar hisoblanadi. Ular keng ko‘lamli dasturlar yordamida kiritish, tahlil qilish, ko‘rsatish va saqlash jarayonlarini boshqaradi; odatda kiritish qurilmalari (klaviatura, sichqoncha), chiqarish qurilmalari (monitor, printer) hamda ichki komponentlar — protsessor (CPU), operativ xotira (RAM), doimiy xotira (SSD/HDD) va anakartdan tashkil topgan.

Tarixi qisqacha: kompyuterlar tarixidagi ixtirochilar va davrlar raqamli dunyoning asosini tashkil etadi. 1940-yillarda yirik elektromexanik qurilmalar paydo bo‘lgan, 1950–60-yillarda tranzistorlar keng qo‘llanila boshladi, 1970–80-yillarda mikroprotsessorlar paydo bo‘lishi shaxsiy kompyuterlar rivojiga yo‘l ochdi. Bugungi kompyuterlar ko‘p yadrolik protsessorlar, keng tarmoqlanish, katta xotira bilan ishlaydi va kengaytiriladigan qurilmalar orqali moslashtiriladi.

Turkumlar: shaxsiy kompyuterlar (PC) va noutbuklar, ish stantsiyalari, serverlar, o‘rnatilgan tizimlar (embedded), mobil qurilmalar; shuningdek superkompyuterlar ham mavjud.

Xususiyatlar: arxitektura asosida CPU, RAM, saqlash vositalari, kirish-chiqarish qurilmalari va operatsion tizim turadi. Koolabsoriladigan anakartlar va kengaytiriladigan kartalar yordamida quvvat va imkoniyatlar oshiriladi.

Qo‘llanilishi: ofis ishlaridan tortib ma’lumotlar tahlili, ilmiy tadqiqotlar, ta’lim, sanoat jarayonlari, raqamli kommunikatsiya va ko‘ngilochar sanoatgacha keng bo‘ladi.

Ta’siri: iqtisodiy o‘sish, ta’lim va ijtimoiy tenglikka ta’siri, shaxsiy hayot xavfsizligi bilan bog‘liq muammolar mavjud. Yangi xavfsizlik choralari va maxfiylik siyosatlari doimo yangilanadi.

Kelajakda kompyuterlar yanada energiya samarador, bulutli hisoblash va suniy intellekt bilan chambarchas bog‘lanadi.