karotenoidler

Karotenoidler, bitkilerde, alglerde ve bazı mikroorganizmalar ile hayvansal dokularda bulunan yağda çözünen renkli pigmentlerdir. Bu moleküller, terpenoid yoluyla sentezlenir ve klorofil ile birlikte fotosentezin ışık toplama süreçlerine katkıda bulunur; ayrıca fotoproteksiyon sağlarlar. Karotenoidler, ultraviyole ışınlarına karşı bitkileri koruyan ve oksidatif hasarı azaltan antioksidan işlevlere sahiptirler. İnsanlar için, bazı karotenoidler A vitamini için provitamin A olarak görev edebilir.

Karotenoidler iki ana gruba ayrılır: karotenler ve ksantofiller. Karotenler hidrokarbon yapılıdır ve oksijen içermez; örnekler beta-karoten, alfa-karoten ve likopeni kapsar. Ksantofiller ise oksijen içeren karotenoidlerdir ve lutein, zeaksantin, neoksantin ve canthaxantin gibi pigmentleri içerirler. Bazı karotenoidler provitamin A olarak dönüşüm yoluyla A vitamini sağlar; bazıları ise doğrudan antioksidan ve renk verici olarak işlev görür.

Doğal olarak en zengin bulunan kaynaklar renkli meyve ve sebzeler olup havuç, kabak, tatlı patates, domates, kırmızı biber, ıspanak ve marullarda yoğun olarak bulunur. Ayrıca yeşil yapraklı sebzelerde ve bazı deniz yosunlarında da karotenoidler bulunur. Bitkiler bu pigmentleri fotosentez ve fotoproteksiyon için üretirler ve dışsal ışığa karşı koruma sağlarlar.

İnsan sağlığı açısından karotenoidler antioksidan olarak değerlidir, ancak besin yoluyla alınanlar çoğunlukla güvenlidir. Bununla birlikte bazı büyük klinik çalışmalar, yüksek dozlarda beta-karoten takviyelerinin özellikle sigara içenlerde akciğer kanseri riskini artırabileceğini ortaya koymuştur. Bu nedenle karotenoidler genelde gıda olarak tüketildiğinde güvenli ve faydalı olarak kabul edilse de takviye kullanımı bağlamında dikkat gerekir.

Endüstride karotenoidler, doğal renk verici olarak kullanılır ve gıda veya kozmetik ürünlerde sarı, turuncu veya kırmızı tonlar sağlarlar. Yaygın karotenoidlere beta-karoten, likopen ve lutein dahildir ve çeşitli gıda ürünlerinde renklendirici olarak kullanılırlar.