judaizm

Judaizm to monoteistyczna religia, kultura i zestaw tradycji narodu żydowskiego. Wywodzi się z Bliskiego Wschodu, a jego duchowe korzenie łączą starożytny Izrael z późniejszym rozwojem wspólnoty żydowskiej na całym świecie. Centralnymi źródłami są Tanach, a wśród nich Tora (Pięcioksiąg Mojżeszowy), oraz Talmud, zbiór komentarzy i interpretacji prawa. W judaizmie wierzy się w przymierze między Bogiem a narodem Izraela i przekazane prawa, które mają prowadzić do życia zgodnego z boskim porządkiem.

Najważniejsze przekonania obejmują wiarę w jednego Boga, przymierze i realizowanie 613 przykazń (mitzwy) zawartych w Torze. Praktykę religijną kształtują modlitwy, obrzędy i sposób życia, m.in. obserwowanie szabatu (szabat), koszerną dietę (kaszrut) oraz święta żydowskie. Kluczowe obrzędy obejmują brit milah, bar micva i bat micva, a także obrzędy małżeńskie i żałobne.

Języki liturgiczne to hebrajski i aramejski; w tradycjach kulturowych używa się także jidysz i ladino. Miejscem praktyki religijnej są synagogi, a duchowni – rabini – pełnią funkcje nauczycieli i przewodników duchowych. Prawo żydowskie (halacha) różni się między nurtami i wpływa na codzienną praktykę.

Historia judaizmu obejmuje starożytność, zniszczenie Drugiej Świątyni w 70 r. n.e. i rozwój diaspor żydowskich. W średniowieczu rozwijała się myśl rabiniczna i kultura żydowska; w erze nowożytnej nastąpiła emancypacja, a po II wojnie światowej Holocaust i utworzenie państwa Izrael w 1948 roku miały decydujący wpływ na wspólnotę. Obecnie istnieją różne nurty: ortodoksyjny, konserwatywny (masorti), reformowany, rekonstrukcjonistyczny oraz ruch Renewal.

Demografia: na świecie żyje około 14–15 milionów Żydów. Największe skupiska znajdują się w Izraelu i w diasporze, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, Europie i innych regionach. Judaizm odgrywa także ważną rolę w kształtowaniu kultury, nauki oraz tożsamości wielu społeczności.