iyonlama

İyonlama, atomların veya moleküllerin elektron kaybetmesi veya kazanması sonucunda elektriksel olarak yüklü iyonlar oluşması sürecidir. Genelde enerji girişiyle gerçekleşir ve oluşan iyonlar pozitif yüklü (kayıp elektron) veya negatif yüklü (elektron kazanımı) olabilir. Nötr bir atomdan bir elektronu çıkarmak için gereken minimum enerjiye iyonlaşma enerjisi denir; gaz halinde serbest taneciklerle çalışılan uygulamalarda temel kavramdır.

İyonlaşma mekanizmaları arasında elektrik çarpmasıyla iyonlaşma, fotonlar aracılığıyla gerçekleşen fotoiyonlaşma, kimyasal reaksiyonlar sırasında oluşan iyonlaşma ve çok güçlü elektrik alanlarıyla meydana gelen alan iyonlaşması bulunur. Özellikle plazma içinde veya iyon üretiminin hedeflendiği durumlarda ek mekanizmalar da söz konusudur (Penning iyonlaşması gibi).

Uygulamalar açısından iyonlama, analitik kimyada mass spectrometri gibi tekniklerde iyon üretimi için vazgeçilmezdir. Ayrıca plazma üretimi ve işlemede, radyasyon güvenliği bağlamında iyonize radyasyonun kullanıldığı tedavilerde ve çevresel ölçüm cihazlarında da kritik rol oynar. Gaz deşarj tüpleri ve iyonizasyon odaları gibi detektörler, radyasyon ölçümünde temel işlevleri sağlar.

İyonlama, Latince ionis kökenli "ion" kelimesinden türemiştir. Kavramsal olarak, atom veya molekülün elektron kaybetmesi veya kazanmasıyla oluşan yüklü parçacıkların davranışını ve bu süreçle etkileşimini ifade eder.