görecelik

Görecelik, Türkçe’de bir şeyin mutlak değil, bağlama, perspektife veya ölçüte bağlı olarak değişebildiğini ifade eden bir kavramdır. Günlük dilde yargılar, değerler, normlar ve durumlar çoğu zaman görecelidir; bu durum sabit, değişmez mutlaklar yerine göreli bağlamları işaret eder.

Köken olarak “göre-” kökünden ve “-celik” yapısından türeyen bu sözcük, bir niteliğin veya yargının belirli bir bakış açısından değişken olduğunu belirtir. Yazı ve konuşmada bazen “görelik” veya “görelilik” biçimleriyle de karşılaşılabilir; kullanım alanına göre bu biçimler arasında ince farklılıklar bulunur.

Fizik biliminde ise görelilik kavramı, özel ve genel görelilik olarak bilinen teorik çerçeveyi kapsar. Türkçede bu bağlamda en yaygın kullanılan terim “görelilik”tir; bilimsel metinlerde ve teknik anlatımlarda bu ad kullanılır. Günlük veya daha genel konuşmalarda ise “görecelik” ifadesi hâlâ rastlanabilir, fakat bu durumda fiziksel anlam yerine karşılaştırmalı veya bağlamsal bir görecelik vurgulanır.

Felsefe ve sosyal bilimlerde görecelik, bilginin, doğrulukların, değerlerin ve normların bağlama bağlı olarak değişebileceğini savunan görüşlerle ilişkilendirilir. Bireyler, topluluklar veya kültürler arasındaki farklılıklar nedeniyle akıl yürütme biçimlerinin veya değer yargılarının değişken olabileceği kabul edilir. Bu bağlamda görelilik, mutlak hakikat veya evrensel standartlar yerine göreli öğelerin ağırlığını vurgular.

İlgili konular: görelilik, özel görelilik, genel görelilik, görecelik kavramı.