geçebilenlik

Geçebilenlik, Türkçe’de bir sistemin belirli engelleri geçme ya da geçişe izin verme kapasitesini ifade eden soyut bir kavramdır. Terim, geçebilmek fiili ile -ebil- eki ve isim yapan -lik yapısından türetilmiştir ve bağlama göre fiziksel, mekanik ya da kavramsal geçişi kapsayabilir.

Kapsam ve tanım olarak geçebilenlik, bir nesne veya sistemin karşılaştığı engellere karşı izlenen hareket edilebilirlik veya geçirgenlik özelliğini tanımlar. Fiziksel düzeyde geçirgenlik, poröz yapılar veya malzemeler için geçebilme kapasitesi olarak ölçülür; mekanik sistemlerde ise zemin, engel türü ve kuvvet koşulları altında hareket edebilme yeteneğini ifade eder. Bilgi ağları veya tasarım bağlamında ise geçebilenlik, verinin veya kullanıcıların belirli bir sistemi aşarak hedefe ulaşabilmesi olarak kavramsallaştırılabilir.

Ölçüm ve yöntemler, engelin türü, yoğunluğu ve bağlamına bağlı olarak değişir. Geçebilme Endeksi (GE) gibi göstergeler, geçişin başarısı, hız ve güvenilirlik gibi kriterleri bir araya getirerek tek bir sayı olarak ifade edilebilir. Deneysel olarak, malzeme testleri, algoritmik simülasyonlar veya saha gözlemleri geçebilenliğin karşılandığı koşulları tanımlar.

Uygulama alanları arasında malzeme bilimi (geçirgenlik, filtrasyon), mühendislik ve fiziksel tasarım (zemin traversability), robotik ve otonom taşıtlar (rotorlar, tekerlekli araçlar için geçiş kapasitesi) ile kentsel tasarım ve erişilebilirlik (yaya veya kullanıcı akışının önündeki engellerin azaltılması) bulunur. Kavramsal belirsizlikler ve farklı disiplinlerdeki kullanımlar nedeniyle standart bir tanım ve ölçüm yöntemi henüz oluşmamıştır.

Eleştiri ve tartışma başlıkları arasında tanımın çeşitlenmesi, ölçümde tutarsızlıklar ve alanlar arası karşılaştırmanın zorluğu yer alır. Geçebilenlik, temel olarak bir sistemin geçiş kapasitesini satır aralarında yorumlayan çok disiplinli bir kavram olarak görülür.