fosfolipidów

Fosfolipidy to grupa lipidów o budowie amfipatycznej, stanowiących podstawowy składnik błon komórkowych i wielu organelli. Cząsteczka fosfolipidu składa się z glicerolu, do którego przyłączone są dwa kwasy tłuszczowe tworzące hydrofobowe ogonki oraz reszta zwaną głowką fosfolipidową, zawierająca grupę fosforanową i zwykle dodatkowy, polarny łańcuch organiczny. Dzięki takiej budowie fosfolipidy łączą cechy hydrofobowe i hydrofilowe, co umożliwia ich samorzutne układanie się w dwuwarstwy w środowisku wodnym.

Najważniejsze fosfolipidy błonowe to fosfatydylocholina, fosfatydyloetanolamina, fosfatydyloseryna i fosfatydyloinozytol. Istnieją także fosfatydyloglicerolowe i inne pochodne. W błonach mitochondriów istotną rolę odgrywa kardiolipina. Różnice w główkach wpływają na właściwości błon i na funkcje sygnałowe.

Fosfolipidy tworzą dwuwarstwową błonę komórkową, w której hydrofobowe ogonki izolują środowisko wodne zewnętrzne od wnętrza komórki. Ich amfipatyczność umożliwia dynamiczną organizację błon w ramach modelu płynnej mozaiki. Właściwości błon zależą od długości i nasycenia łańcuchów oraz obecności cholesterolu, co wpływa na płynność, krzywizję i przejścia fazowe. Niektóre fosfolipidy, zwłaszcza fosfoinozytydy (np. PIP2), są również prekursorami wtórnych messengerów i odgrywają kluczowe role w sygnalizacji komórkowej oraz w regulacji apoptozy.

Syntetyzowane są głównie w siateczce śródplazmatycznej. W komórkach eukariotycznych kluczowa jest droga Kennedy’ego (CDP-cholina i CDP-etanolamina) dla fosfatydylocholiny i fosfatydyloetanolaminy, a także szlaki prowadzące do fosfatydyloinozytolu i innych fosfolipidów. W mitochondriach występuje kardiolipina. Rozkład i utrzymanie fosfolipidów regulowane są przez lipazy i transportery błonowe.