fortepianie

Fortepian (fortepian, pianoforte) – klawiszowy instrument strunowy, wynaleziony na początku XVIII wieku we Włoszech przez Bartolomeo Cristofori. Jego nazwa wywodzi się z włoskiego piano e forte, co odnosi się do możliwości grania zarówno cicho, jak i głośno — przełomowej właściwości w stosunku do harpsichordu.

Zasada działania: fortepian wykorzystuje mechanizm młoteczkowy; naciśnięcie klawisza powoduje wyrzut młoteczka, który uderza w strunę. Dynamika dźwięku zależy od siły nacisku. Wczesne modele miały krótszą klawiaturę i zakres około 4–5 oktaw; ramy były drewniane, brzmienie lżejsze i bardziej przejrzyste niż u późniejszych instrumentów.

Historia i rozwój: w drugiej połowie XVIII wieku i w XIX wieku fortepian zyskiwał większy zasięg i moc brzmienia dzięki wydłużaniu strun, ulepszeniom mechanizmu i wprowadzaniu żelaznych ram. Powstawały instrumenty o 5–6 oktawach, z lepszym sustainem i masywniejszą konstrukcją. Współczesne fortepiany różnią się od historycznych m.in. tolerancją na napięcie strun i charakterem dotyku.

Znaczenie i repertuar: fortepian stał się podstawowym instrumentem w muzyce klasycznej i romantycznej; w repertuarze znajdują się dzieła Haydna, Mozarta, Beethovena i Schuberta, a także Chopina. W wykonawstwie historycznym używa się także rekonstrukcji lub autentycznych fortepianów z XVIII–XIX wieku, aby odtworzyć charakter dotyku i brzmienia epoki.

Współczesność: fortepian pozostaje fundamentem muzyki pianistowej. Na potrzeby badań i interpretacji stosuje się instrumenty historyczne oraz nowoczesne fortepiany z żelaznym stelażem i dłuższymi strunami, które zapewniają silniejszy sustain i większą projekcję dźwięku.