antyrealizmu

Antyrealizm to zbiorcze określenie poglądów w filozofii, które kwestionują lub ograniczają sens istnienia niezależnej od ludzkiego osądu rzeczywistości w wybranych dziedzinach, takich jak prawda, nauka, matematyka, etyka czy sztuka. W odróżnieniu od realizmu, antyrealizm nie zakłada, że te dziedziny odzwierciedlają obiektywną, ogólną rzeczywistość niezależną od nas; zamiast tego podkreśla, że nasze teorie, wartości lub praktyki mogą być użyteczne, konwencjonalne lub ograniczone do empirycznych skutków.

W filozofii nauki antyrealizm objawia się m.in. w instrumentalizmie i konstruktywizmie empiryzmu Bas van Fraassena. Celem nauki, według konstruktywnego empiryzmu, jest opis empirycznie wystarczający, a nie odkrywanie pełnej prawdy o świecie. Instrumentalizm traktuje teorie jako narzędzia do przewidywania doświadczeń, niekoniecznie jako odzwierciedlenie rzeczywistości. W matematyce antyrealizm obejmuje intuicyzm, formalizm i nominalizm, które kwestionują istnienie niezależnych obiektów matematycznych.

W etyce antyrealizm to przekonanie, że nie istnieją obiektywne fakty moralne. Teorie takie jak non-cognitivizm i emocjonalizm (ekspresjonizm) oraz krytyczny realizm błędów (error theory, Mackie) podkreślają brak jednoznacznej wartości ontologicznej. W estetyce antyrealizm często podważa ontologiczny status wartości estetycznych; zwolennicy wskazują na subiektywność sfery gustu i kontekstualne kryteria oceny.

Podsumowanie: antyrealizm nie odmawia realności świata, lecz kwestionuje lub ogranicza status tezy o naturze rzeczywistości w danej dziedzinie oraz jej niezależność od ludzkiej praktyki.