afiksacj

Afiksacja to proces dodawania afiksów do rdzenia lub motywu wyrazu w celu zmiany jego znaczenia lub kategorii gramatycznej. Afiksy to morfemy nieodmienne, które łączą się z podstawą wyrazu według ustalonych reguł fonologicznych i morfologicznych. Mechanizm ten stanowi jeden z głównych sposobów tworzenia wyrazów w wielu językach.

Główne rodzaje afiksów to przedrostki, przyrostki, wrostki i afiksy okrężne. Przedrostki (np. w języku angielskim un- w słowie unhappy) stoją na początku rdzenia. Przyrostki (np. -ness w happiness) występują na końcu. Wrostki to afiksy wstawiane wewnątrz rdzenia (np. w niektórych językach zachodnioukraińskich i Tagalog). Afiksy okrężne to pary afiksów stojące po obu stronach rdzenia, tworzące circumfix, na przykład ge-...-t w niemieckim geliebt (tlumaczeniowo „kochany”).

Funkcje afiksacji bywają derivacyjne (tworzenie nowych wyrazów o nowym znaczeniu lub części mowy) lub fleksyjne (odmiana wyrazu w koniugacji lub deklinacji). Afiksy są często produktowne, co oznacza, że mogą być używane do tworzenia wielu nowych wyrazów. W praktyce występuje zjawisko alomorfii: różne formy afiksów realizują ten sam morfem w zależności od kontekstu fonologicznego lub morfologicznego.

Afiksacja odgrywa kluczową rolę w systemach słowotwórczych wielu języków, współpracując z innymi procesami, takimi jak łącznienie wyrazów (złożenia) i reduplikacja, by tworzyć nowe znaczenia i funkcje gramatyczne. Zróżnicowanie typów afiksów i ich funkcji odzwierciedla różnorodność mechanizmów morfologicznych w językach świata.