Viabiliteitsmetingen

Viabiliteitsmetingen zijn methoden om vast te stellen of biologisch materiaal levend is en in staat tot metabolische activiteit, groei of reproductie. Vaak wordt onderscheid gemaakt tussen viabiliteit (levend en in staat om te overleven) en vitaliteit (levend maar met behoud van functie). De metingen worden toegepast op cellen, weefsels en organismen, maar ook op zaden, weefselculturen en microbiële populaties.

Bij cellen zijn veelgebruikte assays gebaseerd op membraanpermeabiliteit, metabolisme of ATP-productie. Voorbeelden zijn Trypan Blue-exclusie (dode cellen nemen kleur op), MTT/XTT/MTS en andere tetrazolium-assays die metabolische activiteit meten; resazurin (Alamar Blue) die een fluorometrische/metabole indicator oplevert; ATP-detectie (luciferase) die cellulaire energie en viabiliteit weergeeft; en flowcytometrie met Annexin V/PI om apoptose en necrose te onderscheiden. Voor zaden en weefsels worden vaak de tetrazoliumtest (TZ) en traditionele kiemtesten gebruikt om de viabiliteit te beoordelen.

De uitvoering vereist juiste monsters, controles (positive levende controle en negatieve dode controle) en mogelijk kalibratie met bekende viabiliteitsgraden. Resultaten worden meestal gerapporteerd als percentage viabiliteit of als relatieve metabole activiteit ten opzichte van een controle. Belangrijke nuance: een hoge metabole activiteit sluit niet uit dat cellen niet meer functioneel zijn of niet kunnen groeien; viabiliteitsmetingen verschaffen een momentopname en moeten vaak worden bevestigd met aanvullende tests.

Toepassingsvelden omvatten biotechnologie, farmaceutische en klinische laboratoria, plant- en zaadonderzoek, milieuwetenschappen en de voedingsindustrie. Beperkingen zijn afhankelijk van het gebruikte assay, mogelijke interferenties en de kloof tussen huidige viabiliteit en toekomstige overleving of functieverlies.