Verðlagsstig

Verðlagsstig er hugtak sem lýsir almenna verðlagsstigið í hagkerfinu á tilteknum tíma, þ.e. hlutfallslegt metið umfang verðlagðs vöru og þjónustu. Verðlagsstig segir til um hreyfingu verðlags almennt og er oft notað til að meta hvort verðlag þróist með verðbólgu eða verðlögum hækkar eða lækkar. Verðbólga er breyting verðlagsstigsins yfir tíma.

Mælingar á verðlagsstigi felast að meginstefnu í verðlagsvísitölum. Í Íslandi eru algengustu viðmið þeirra neysluverðsvísitala (NVV eða CPI) sem mælir breytingar á verði neysluvara og þjónustu sem heimili kaupa reglulega, og framleiðsluverðlagsvísitalan (PPI) sem tekur breytingar á verðlagi framleiðsluhluta, auk GDP-deflator sem endurspeglar verðlagsbreytingar í öllu hagkerfinu. Verðlagsstig er því metið með þessum vísitum sem byggja á verð- og kaupmáttarbreytingum, með endurnýjun og uppfærsluþáttum hverju sinni.

Notkun verðlagsstigs er fjölbreytt. Það notast til að stýra peningastefnu og verðtryggingar eða launagreiningar, sem og í vinnutímaskipulag, samningar og félagslegar greiðslur sem byggjast á vísitölum. Verðlagsstig hefur áhrif á kaupmátt neytenda, ákostnað kostnaðar fyrirtækja og á þróun atvinnu- og vísitrafjármála.

Í Íslandi er mikilvægt að hafa hliðsjón af gögnum Hagstofu Íslands (Hagstofa Íslands) og Seðlabankans, sem nota verðlagsvísitölur til að meta þróun og veita upplýsingar um verðlags- og peningamálastefnu. Verðlagsstig er því grunnur til skilnings á langtíma hagfræðilegri þróun og lífskjörum samfélagsins.