Uprawnienia

Uprawnienia to pojęcie używane w języku prawnym, administracyjnym i technicznym, oznaczające przyznane jednostce lub podmiotowi prawo, możliwość wykonania określonych czynności lub dostęp do zasobów. W sensie ogólnym mogą odnosić się do praw osobistych i obywatelskich, a także do przywilejów wynikających z zatrudnienia, licencji czy uprawnień zawodowych. W porządku prawnym uprawnienia bywają tworzone przez przepisy prawa lub akty regulatorów i mogą być ograniczone, zawieszane lub cofane.

W kontekście prawa osobistego i obywatelskiego uprawnienia obejmują prawo do ochrony danych, prawo do wolności, udziału w wyborach, prawo do zgromadzeń — w zależności od przepisów danego państwa. W praktyce zawodowej używa się terminu uprawnienia zawodowe lub kwalifikacje – potwierdza je odpowiednie świadectwo, certyfikat lub świadectwo praktyki, i stanowią warunek wykonywania określonych czynności zawodowych (np. uprawnienia do wykonywania zawodu). W niektórych dziedzinach, takich jak transport czy opieka zdrowotna, posiadanie właściwych uprawnień jest warunkiem legalnego działania.

W informatyce uprawnienia (uprawnienia dostępu) określają, do jakich zasobów użytkownik ma dostęp i co może z nimi zrobić. Zwykle zarządza się nimi poprzez systemy kontroli dostępu, role (RBAC) i zasady najmniejszych uprawnień.

W organizacjach proces zarządzania uprawnieniami obejmuje przyznawanie, weryfikację, audyt i wycofywanie uprawnień, aby ograniczać ryzyko nadużyć i zapewnić zgodność z przepisami.