Toksykologia

Toksykologia to nauka zajmująca się badaniem substancji toksycznych, ich mechanizmów działania, drog narażenia, dawki i skutków dla organizmów, a także oceną ryzyka oraz zapobieganiem zatruć. Przedmiotem toksykologii jest zarówno toksyczny wpływ substancji chemicznych na organizm ludzki i środowisko, jak i sposób ich identyfikacji, monitorowania i leczenia zatruć. Dyscyplina ta obejmuje toksykokinetykę i toksykodynamikę, a także praktyczne gałęzie takie jak toksykologia kliniczna, środowiskowa, pracy i sądowa.

Główne gałęzie obejmują toksykokinetykę (przekształcanie i usuwanie substancji z organizmu), toksykodynamikę (mechanizmy działania toksyn), toksykologię kliniczną (diagnoza i leczenie zatruć), środowiskową (ekotoksykologia), pracy (narażenie w miejscu pracy) oraz sądową (dowody toksykologiczne w postępowaniach sądowych). Ocena ryzyka łączy dane z ekspozycji, dawki i skutków zdrowotnych, często w kontekście ochrony zdrowia publicznego i przepisów.

Metody obejmują analitykę chemiczną, chromatografię, spektrometrię mas, immunoassay i testy biologiczne, a także modele in vitro i in vivo do oceny toksyczności. Toksykologia łączy badania laboratoryjne z danymi epidemiologicznymi i ekspozycyjnymi.

Historia toksykologii ma korzenie w starożytności, lecz znaczący rozwój nastąpił w renesansie. Pionierskie prace przypisywane są między innymi Paracelsusowi, który sformułował zasadę „Dawka czyni truciznę”. Obecnie toksykologia odgrywa kluczową rolę w farmakologii, ochronie środowiska, medycynie ratunkowej oraz regulacjach dotyczących substancji chemicznych i leków.