Szpiczaki

Szpiczaki to grupa nowotworów wywodzących się z klonalnych komórek plazmatycznych, najczęściej rozpoznawanych jako szpiczak mnogi. W przebiegu choroby komórki plazmatyczne gromadzą się głównie w szpiku kostnym, mogą zajmować kości oraz inne tkanki, i wytwarzają monoklonalne immunoglobuliny, co prowadzi do charakterystycznych badań laboratoryjnych.

Najczęściej występujący szpiczak mnogi charakteryzuje się wieloma objawami, które tworzą tzw. kryteria CRAB: hipercalcemia, renalinine impairment (upośledzenie czynności nerek), anemia, oraz ubytki kostne o typowym obrazie zmian litycznych. Pacjenci mogą doświadczać bólu kości, zmęczenia, zakażeń i utraty masy mięśniowej. Część przypadków ma bezobjawowy przebieg i wykrywana jest przypadkowo w badaniach rutynowych.

Diagnostyka opiera się na potwierdzeniu klonalnej proliferacji komórek plazmatycznych w szpiku kostnym (biopsja szpiku), wykryciu monoklonalnego białka w surowicy lub moczu (elektroforeza białek, immunofiksja), oraz obrazowaniu w celu oceny uszkodzeń kostnych i mas plazmatycznych (MRI, CT, PET-CT).

Leczenie zależy od wieku, stanu ogólnego i zaawansowania choroby. Standardowe podejście obejmuje terapie układowe z użyciem inhibitorów proteasomowych (np. bortezomib), leków immunomodulujących (lenalidomid, pomalidomid) oraz deksametazonu, często w połączeniu z autogeniczną transplantacją komórek macierzystych. W terapii nowszej stosuje się także przeciwciała monoklonalne (np. daratumumab) i inne ukierunkowane leki. Radioterapia bywa wykorzystywana do łagodzenia bólu i leczenia miejscowych zmian kostnych. Rokowanie zależy od czynników prognostycznych, w tym cech genetycznych i odpowiedzi na leczenie; postęp terapii poprawia przeżycie wielu pacjentów, choć choroba często wymaga leczenia długoterminowego.