Szmog

Szmog, w języku polskim najczęściej używany termin to smog, czyli zespół zanieczyszczeń powietrza powstający w wyniku mieszania się pyłów i gazów emitowanych do atmosfery z czynnikami pogodowymi. Szmog to zjawisko obejmujące zarówno cząstki stałe, jak i gazy, które mogą utrudniać widoczność i wpływać na zdrowie ludzi. W praktyce używa się również terminu „szmog” jako alternatywy dla „smog”, choć większość źródeł przyjmuje nazwę smog.

Istnieją dwa główne typy szmogu: smog londyński (smog przemysłowy) i smog fotochemiczny (czasem określany smogiem brunatnym). Smog londyński tworzy się głównie w wyniku emisji pyłów i tlenków siarki ze spalania węgla i olejów oraz niskiej wentylacji. Smog fotochemiczny powstaje w obecności promieniowania słonecznego i reakcji chemicznych, generując ozon przyziemny i inne zanieczyszczenia.

Główne źródła zanieczyszczeń obejmują spalanie paliw stałych w ogrzewaniu domowym i przemysł, emisje z transportu drogowego, a także aktywność energetyczną i przemysłową. Warunki meteorologiczne, takie jak inwersja temperatury i bezwietrzna pogoda, sprzyjają utrzymywaniu zanieczyszczeń na niskiej wysokości, co potęguje zjawisko zimowego smogu w wielu regionach.

Skutki zdrowotne obejmują podrażnienie dróg oddechowych, nasilenie astmy i chorób układu krążenia, a także długoterminowe ryzyko chorób płuc i przedwczesnej śmierci, zwłaszcza u dzieci, osób starszych i osób z chorobami przewlekłymi. Najważniejsze wskaźniki jakości powietrza to PM2.5, PM10 oraz NO2, SO2 i ozon troposferyczny; monitorowanie pozwala na ostrzeganie i podejmowanie działań ograniczających emisje.

Środki zapobiegawcze obejmują termomodernizację budynków, ograniczenia spalania paliw stałych, inwestycje w transport publiczny i energetykę niskoemisyjną, a także ograniczenia ruchu w dni o wysokim zanieczyszczeniu. Regiony o intensywnej emisji, takie jak Górny Śląsk, historycznie doświadczyły ciężkich epizodów smogu, co wpłynęło na politykę ochrony powietrza w Polsce i Unii Europejskiej.