Szczelinowanie

Szczelinowanie, w geologii i naukach pokrewnych, to proces powstawania i rozwoju sieci szczelin w skałach pod wpływem naprężeń mechanicznych. Efektem są szczeliny, pęknięcia i spękania, które mogą łączyć się w układy nazywane sieciami szczelin. Szczelinowanie występuje w skałach kruchych, takich jak łupki, piaski czy wapień, jak również w skałach magmowych i metamorficznych; charakter procesu zależy od rodzaju skały, tempa i kierunku obciążenia oraz od warunków termicznych.

Główne mechanizmy to naprężenia tektoniczne powodujące rozciąganie materiału, nagłe zmiany ciśnienia lub temperatury, a także procesy obniżania wierzchołka terenu po erozji (unloading), osiadania, czy działalność gospodarcza i eksploatacja wód gruntowych. Szczeliny powstają najczęściej równolegle do kierunku naprężeń i mogą łączyć się w większe układy, prowadząc do przemieszczeń i powstania uskoków w przypadku dalszej aktywności tektonicznej lub modyfikacji warunków mechanicznych skał.

Znaczenie szczelinowania jest duże dla inżynierii geotechnicznej i hydrogeologii: sieć szczelin wpływa na przepuszczalność skał, kształtuje zasięg drenażu, a także ma wpływ na stabilność skarp, kopalnianych wyrobisk i fundamentów. Metody badania obejmują terenowe mapowanie szczelin, analizę przekrojów skał, mikroskopię petrographiczną, modele 3D oraz techniki sejsmiczne i geofizyczne. W kontekście przemysłowym termin ten bywa używany także w odniesieniu do szczelinowania hydraulicznego, mającego na celu zwiększenie przepuszczalności skał.