Saçlar

Saçlar, keratin adı verilen sert proteinlerden oluşan ince filamentlerdir ve derideki foliküllerden çıkarlar. İnsanlarda baş ve yüz çevresi ile vücudun bazı bölgelerinde bulunan saçlar, genetik ve hormonal etkenlerin etkisiyle çeşitlilik gösterir. Saçın temel yapısı saç sapı (cilt yüzeyinde görünen kısım), saç kökü (folikülün içindeki kısım) ve bunları çevreleyen kılıf ile ilişkilidir. Kök tabanında saç bulbusu bulunur ve saç sapını besleyen kan damarları ile pigment üretimini gerçekleştiren melanocitler yer alır. Melanin, saçın rengini belirler. Saçlı deride yağ üreten bezler (sebase) ve küçük kaslar olan arrector pili de bulunur; bu kaslar uyarıldığında saçlar dikenli görünmeye neden olabilir.

Saçlar büyümeye üç aşamada devam eder: anagen (büyüme evresi), katagen (geçiş evresi) ve telogen (dinlenme evresi). Anagen süresi bireyler arasında farklılık gösterir ve baş bölgelerinde birkaç yıl sürebilir. Katagen kısa bir geçiş evresi olup, telogen ise dinlenme ve mevcut saçın dökülmesiyle sonuçlanır. Ortalama olarak baştaki saçlar ayda yaklaşık 1–1,5 cm uzayabilir; bu hız kişisel genetik ve sağlık durumuna bağlıdır.

Saç tipi, düz, dalgalı ve kıvırcık gibi tekstürlerle tanımlanır. Saç rengi ise eumelanin ve pheomelanin adı verilen pigmentlerin oranına bağlıdır; yaş ilerledikçe pigment üretimi azalır ve gri/ beyaz saçlar ortaya çıkar.

Saçların işlevleri doğrudan hayati olmasa da koruma ve termal izolasyon ile dokunsal duyulara katkı sağlar. Eyelashes ve kaşlar gibi yüz kılları güneşten gözü korur ve yüz ifadesine katkıda bulunur. Saçlı deri ayrıca genel dermatolojik sağlık göstergesi olarak da izlenir.

Bakım ve sağlık: düzenli yıkama ve uygun pH seviyesinde temizleyici kullanımı, aşırı ısı, kimyasal işlemler ve sıkı sıkı saç çekişlerinden kaçınma önemlidir. Nazik tarama, saç uçlarının kırılmasını azaltır. Yaygın sorunlar arasında androgenetik alopesi (genetik saç kaybı), kepek (seboreik dermatit ile ilişkili), mantar enfeksiyonları ve beslenme kaynaklı saç zayıflaması yer alır. Bu durumlar çoğunlukla tıbbi değerlendirme ile yönetilebilir.