Heilsusálfræði

Heilsusálfræði er fræðigrein innan sálfræðinnar sem rannsakar hvernig samspil líffræðilegra, sálfræðilegra og félagslegra þátta mótar heilsu, veikindi og sálræna líðan. Hún rannsakar hegðun sem áhrifamátt forvarna, greiningar, meðferðar og endurhæfingar, eins og samskipti milli sjúklings og heilbrigðisstarfsfólks. Markmiðið er að skilja viðfangsefni sem varða heilsu og lífsgæði og stuðla að bættri heilsu með kerfisbærri, vísindalegri nálgun og skipulagðri klínískri framkvæmd.

Meginhugmyndir heilsusálfræði leggja áherslu á samspil líffræðilegra, sálfræðilegra og félagslegra þátta og hvernig þeir hafa áhrif á hegðun og líðan. Helstu kenningar lúta að forvörnum, áhættuþáttum, streitu og aðlögun. Dæmi um þekktar kenningar eru kenningar um heilsuhvetjandi hegðun (Health Belief Model), ásetning (Theory of Planned Behavior) og viðlögun og vinnu við breytingar (Transtheoretical Model). Rannsóknir í greininni nota bæði megindlegar og eigindlegar aðferðir til að skilja hvernig hegðun, streita, félagslegar aðstæður og meðferð hafa áhrif á heilsu.

Notkun heilsusálfræði nær til forvarna, meðferðar og endurhæfingar í klínísku starfi. Hún stuðlar að betri samvinnu milli sjúklings og lækninga, mati á sálfræðilegum þáttum tengdum langvinnum sjúkdómum og lífsgæðum, og aðferða til að bæta hegðun og lífshætti (t.d. hreyfingu, mataræði, svefn). Algengar aðferðir eru sálfræðileg ráðgjöf, hvatningarviðtöl (motivational interviewing) og hegðunarbreytingarverkefni. Menntun og rannsóknir í heilsusálfræði eru mikilvæg fyrir sálfræðinga, lækna og hjúkrunarfræðinga og stuðla að nýrri tækni, gögnum og nálgun til að bæta heilsu og forvarnir.