Framkvæmdavald

Framkvæmdavald er sú grein stjórnmálakerfisins sem annast framkvæmd laganna og daglegan rekstur ríkisins. Það felur í sér ríkisstjórn, ráðherra og þær stofnanir sem sinna stjórnsýslu, framkvæmd stefnu stjórnvalda og rekstri opinberrar þjónustu. Framkvæmdavald er venjulega bundið af stjórnarskrá og löggjöf og er undir eftirliti löggjafarvalds og dómstóla.

Hvernig framkvæmdavald er uppbyggt fer eftir stjórnskipan hvers ríkis. Í forsetakerfi getur forseti verið bæði þjóðhöfðingi og framkvæmdavald eða leitt hann í samvinnu við ríkisstjórn. Í þingræðissamfélögum liggur framkvæmdavald í hendi ríkisstjórnar og ráðherra sem forsætisráðherra leiðir og sem fær traust frá þingi. Í millistýrikerfi (semi-presidential) er framkvæmdavald dreift milli forseta og forsætisráðherra eftir stjórnarskrá og stofnunum.

Helstu verkefni framkvæmdavalds eru að framfylgja lögum, reka utanríkismál og varnarmál, undirbúa og framfylgja fjárlögum, reka opinberar stofnanir og setja reglugerðir og reglur. Ráðherrar bera ábyrgð gagnvart löggjafarvaldi; framkvæmdavald getur beitt stjórnvaldsaðgerðum innan lagaramma. Eftirlit og jafnvægi milli stofnanna koma á meðal: löggjafarvaldið getur veitt traust eða veitt vantraust, og dómstólar geta dæmt í málum sem varða framkvæmd.

Framkvæmdavald er til þess fallið að tryggja að lagabreytingar séu hrint í framkvæmdir og að opinber þjónusta sé veitt á skilvirkan hátt. Slík valdbeiting er oft háð skilyrðum og ferli sem tryggir ábyrgð og lagalega réttleika, allt í samræmi við stjórnkerfið.