çerçeveden

Çerçeveden isminin Türkçe dilinde aldığı çatıyı anlatan bir yapıdır. Çerçeve (frame) kökünden türeyen bu kelime, -den ekiyle ablativ hâle getirilir ve “çerçeveden” şeklinde yazılır. Çerçeveden, bağlama göre bir şeyin nereden geldiğini, hangi bakış açısının ya da konumun söz konusu olduğunu belirtir; literal veya mecazi anlamlarda kullanılabilir. Tek başına bir kavram olarak sabit bir anlam taşımaz; çoğunlukla yiyeğin içinde kullanıldığı cümleye göre anlam kazanır. Örneğin çerçeveden bakış veya çerçeveden çıkmak gibi ifadelerde, bir olayın ya da anlatının hangi çerçeve içinde ele alındığını ya da bu çerçevenin kırılmasını ifade eder.

Dilbilgisi açısından çerçeveden, çerçeve kelimesinin ablativ hâli olduğundan, fiillerle birlikte kullanılarak “çerçeveden bakmak, çerçeveden çıkmak” gibi kalıplar oluşturur. Bu biçim, Türkçe’de konum, kaynağı belirtme veya perspektif değiştirme gibi anlamlara hizmet eder.

Edebi ve görsel metinlerde kullanımı, çerçeve anlatı (çerçeve hikâye) veya çerçeveleme (framing) kavramlarıyla ilişkilidir. Çerçeveden ifadesiyle, okuyucu veya izleyici, hikâyenin içinde ya da dışındaki bakış açısını, anlatımın hangi sınırlar içinde sunulduğunu tartışabilir. Ayrıca metafiksiyon veya üçüncü ve dördüncü duvar konularıyla da ilişkilendirilebilecek bir bağlamda kullanılabilir.