walencji

Walencja, w chemii często nazywana także walencją, to pojęcie opisujące zdolność atomu lub grupy atomowej do łączenia się z innymi cząsteczkami. W prostym ujęciu walencja odpowiada liczbie wiązań, które dany atom może tworzyć, lub liczbie elektronów potrzebnych do uzyskania stabilnego układu elektronowego. W praktyce pojęcie wiąże się z liczbą elektronów walencyjnych i z liczbą wiązań kowalencyjnych, które często pojawiają się w prostych związkach chemicznych.

Historia walencji sięga badań nad łączeniem i oktetową budową cząsteczek w XIX wieku. Rozwinięto koncepcję, że atomy dążą do uzyskania tzw. oktetu elektronów na zewnętrznej powłoczce, co prowadziło do typowych wartości walencyjnych dla wielu pierwiastków. Z czasem pojęcie walencji ulegało rozszerzeniom i uściśleniom wraz z rozwojem teorii orbitalów i modelowania elektronowego.

Typowe wartości walencyjne (zwłaszcza dla pierwiastków głupiego szeregu) obejmują: wodór 1, węgiel 4, azot 3 (lub 5 w niektórych związkach), tlen 2, halogeny 1. W przypadku pierwiastków okresowych możliwe są wyższe, zjawiska rozbudowy powłoki walencyjnej (np. P i S tworzą związki z koordynacją 5–6 lub więcej). Walencja nie musi odpowiadać formalnemu stopniu utlenienia; jest to pojęcie dotyczące możliwości łączeniowych i liczby wiązań.

Współczesne podejścia widzą walencję jako historyczną koncepcję używaną razem z teoretycznymi modelami orbitalnymi (wiązanie kowalencyjne, MO/VB), które opisują rzeczywistą naturę łączeń chemicznych. Walencja językowa (walencja czasem używana w językoznawstwie) jest odrębnym użyciem terminu, odnoszącym się do liczby argumentów, jakie może wymagać czasownik.