verðbólgan

Verðbólga er almennt hækkun verðlags í hagkerfi yfir tíma, sem minnkar kaupmátt peningaeiningar. Hún er oft mæld með neysluverðindexi (CPI) eða öðrum mælingum. Verðbólga getur verið jákvæð eða neikvæð (deflation).

Orsök verðbólgu eru oft þrjár: eftirspurnarbundin verðbólga (ef hagkerfið hefur of mikla eftirspurn), kostnaðar- eða launavextir sem hækka framleiðslukostnað, og byggð verðbólga sem stafar af væntingum og verðlagsstýringu. Þættir eins og innflutt verð, vaxtastig og gengisbreytingar geta einnig haft áhrif.

Áhrif verðbólgu eru fjölbreytt. Kaupmáttur neytenda minnkar þegar verð hækka hraðar en laun; sparnaður getur minnkað í raunvirði; fyrirtæki þurfa að endurraða verðlagningu og launamálum sem getur haft áhrif á fjárfestingu og atvinnu. Peningastefna miðar oft að verðstöðugleika til að draga úr óstöðugleika í hagkerfinu.

Meðferðarráðstafanir: Helstu tæki til að taka á verðbólgu eru stýrivextir og aðrar aðferðir peningastefnu, sem hafa áhrif á peningamagn og væntingar. Verðbólgu- eða verðstöðugleikamarkmið eru notuð til að byggja traust á langvarandi stöðugleika.

Mælingar: CPI er aðal mæling; kjarnaviðmið tekur út sveiflukenndar vörur og þjónustu til að sýna stöðugra þróun. Gagnaöflun og uppfærslur eru reglulega endurskoðaðar til að endurspegla raunverulegar breytingar.

Í Íslandi hafa innflutt verð, gengisáhrif og opið hagkerfi mikil áhrif á verðbólgu. Seðlabanki Íslands beitir stýrivöxtum og öðrum peningastefnu til að viðhalda verðstöðugleika, oft í samvinnu við fjármálastefnu stjórnvalda.