trombositoz

Trombositoz, kandaki trombosit (platelet) sayısının normalin üzerine çıkması durumudur. Yetişkinlerde genelde platelet sayısı 150-450 × 10^9/L arasındadır; trombositoz tanısı çoğunlukla platelet sayısının >450 × 10^9/L olmasıyla konulur. Bu durum tek başına tanı değildir; çoğu durumda altta yatan nedeni belirlemek gerekir.

Trombositoz iki ana gruba ayrılır: primer (idiyopatik/essential) trombositoz ve sekonder (reaktif) trombositoz. Sekonder trombositoz, enfeksiyon, inflamasyon, kronik hastalıklar, demir eksikliği, aspleni, maligniteler veya cerrahi sonrası gibi durumlar nedeniyle gelişebilir. Primer trombositoz, bir myeloproliferatif neoplazi olarak kabul edilir ve genellikle JAK2, CALR veya MPL mutasyonları ile ilişkilidir.

Klinik olarak çoğu hasta asemptomatiktir. Belirti ve bulgular arasında başağrısı, baş dönmesi, görme bozuklukları ve eritromelalji sayılabilir. Tromboz riski artışı, özellikle yaş ≥60, önceki trombotik olaylar veya belirli mutasyonlar (örneğin JAK2) gibi risk faktörleriyle ilişkilidir. Kanama da bazen görülebilir, ancak platelet fonksiyon bozuklukları nedeniyle denge bozulabilir.

Tanı, birincil olarak yüksek platelet sayısının saptanmasıyla başlar ve altta yatan nedenlerin dışlanmasını içerir. Tam kan sayımı, demir durumu, inflamatuar göstergeler, ferritin düzeyi ve gerektiğinde kemik iliği biyopsisi ile değerlendirme yapılır. JAK2, CALR ve MPL mutasyonlarının taranması yardımcı olabilir.

Tedavi, altta yatan nedene göre belirlenir. Sekonder trombositoz çoğu durumda neden ortadan kalkınca düzelir. Primer trombositozda risk gruplandırması yapılır: yaş >60 veya önceki tromboz durumunda yüksek risk olarak kabul edilir; düşük doz aspirin çoğu hastada kullanılır; yüksek riskli durumlardaki hastalarda hidroksiüre, anagrelide veya interferon alfa gibi sitoreduktif tedaviler düşünülür. Uzun süreli takip, trombosit sayısının kontrolü ve mutasyon durumunun izlenmesini içerir.

Prognoz, trombositoz tipine bağlıdır. Sekonder trombositoz genellikle iyi prognozlu olup altta yatan neden düzeldiğinde düzelir. Primer trombositozda ise tromboz ve nadiren myeloproliferatif bozukluğun ilerlemesi riskleri bulunmaktadır.

---