transpozycyjne

Transpozycyjne (od transpozycji) odnoszą się do mechanizmów i elementów genetycznych związanych z przemieszczaniem fragmentów DNA w genomie. W genomice mówi się o transpozycyjnych elementach, zwanych transpozami, które mogą skakać na inne miejsca w genomie, co może prowadzić do mutacji lub zmieniać ekspresję genów.

Podział obejmuje transpozony DNA i retrotranspozony. Transpozony DNA przemieszczają się bez pośrednictwa RNA, zwykle dzięki enzymowi transpozazie. Retrotranspozony najpierw transkrybują się na RNA, a następnie RNA jest odwrotnie transkrybowane na DNA i integruje się w nowym miejscu. Do retrotranspozów należą LINE-1 (L1) i SINE (np. Alu) oraz inne elementy retrowirusowe.

Rola w genomie: transpozycja może wywoływać mutacje, przestawiać geny, modulować ich ekspresję i wpływać na regulację genów. Dzięki temu transpozony odgrywają rolę w ewolucji genomu, różnorodności genetycznej i adaptacji organizmów.

Regulacja i bezpieczeństwo: aktywność transpozycyjna jest ściśle kontrolowana epigenetycznie (np. metylacja DNA i modyfikacje histonowe) oraz przez mechanizmy RNA interference (np. piRNA). W wielu organizmach transpozycje pozostają ograniczone, by minimalizować szkodliwe skutki.

Znaczenie praktyczne: transpozycje mają znaczenie w badaniach genetycznych, ewolucji genomu i chorób, a także w narzędziach biotechnologicznych, które wykorzystują mechanizmy podobne do transpozycji do wprowadzania sekwencji.