tlenek

Tlenek to związek chemiczny zawierający tlen chemicznie związany z innym pierwiastkiem. W chemii ogólnej tlenki to binarne związki tlenu z praktycznie dowolnym pierwiastkiem, o ogólnym wzorze MxOy. W zależności od charakteru pierwiastka tworzącego tlenki wyróżnia się tlenki metaliczne (tlenki metali) i niemetaliczne (tlenki niemetali). Tlenki dzielą się na tlenki kwasowe (niektóre formują kwasy w wodzie), tlenki zasadowe (tworzą sole i wodorotlenki) oraz tlenki amfoteryczne (mogą reagować zarówno z kwasami, jak i z zasadami; przykłady to ZnO i Al2O3).

Powstawanie tlenków odbywa się m.in. poprzez utlenianie metali i niemetali, kalcynację wodorotlenków lub węglanów, a także bezpośrednie tlenowanie elementów w odpowiednich warunkach. W przemyśle tlenki wytwarzane są często przez procesy termiczne lub poprzez obróbkę rud.

Właściwości tlenków są zróżnicowane i zależą od konkretnego związku. Większość tlenków metali jest stała i ma wysokie temperatury topnienia; często są stosunkowo trudne do rozpuszczania w wodzie i mają charakter jonowy. Tlenki niemetali są zwykle kowalencyjne i mogą mieć właściwości kwasowe; niektóre (jak SiO2) są praktycznie nierozpuszczalne w wodzie.

Przykłady istotnych tlenków: Fe2O3 (tlenek żelaza(III)), Al2O3 (tlenek glinu), SiO2 (tlenek krzemu), TiO2 (dwutlenek tytanu), CaO (tlenek wapnia), CO2 (tlenek węgla(IV)), SO3 (tlenek siarki(VI)), ZnO (tlenek cynku), P2O5 (tlenek fosforu(V)).

Zastosowania obejmują pigmenty (Fe2O3, TiO2), cement i wapno (CaO), szkło i ceramikę (SiO2, Al2O3), katalizę i materiały ceramiczne.