substytucyjn

Substytucyjny (substytucyjn-) to przymiotnik języka polskiego odnoszący się do substytucji, czyli aktu zastępowania jednego elementu innym. Wywodzi się od rzeczownika substytucja (substitution). Charakterystyczną formą jest substytucyjny; substytucyjn- pełni funkcję rdzenia w różnych formach fleksyjnych, np. substytucyjnego, substytucyjna, substytucyjne. Termin ten używany jest w różnych dziedzin do opisu procesów, reagentów lub modeli związanych z zastępowaniem.

W chemii pojęcie to pojawia się w sformułowaniach takich jak reakcja substytucyjna, gdzie atom lub grupa funkcyjna w cząsteczce zostaje zastąpiona innym atomem lub grupą. Przykładem może być substytucja węglika halogenu przez grupy hydroksylowe lub alkoksylowe w związkach organicznych, co często zachodzi w mechanizmach SN1 i SN2.

W językoznawstwie substytucyjny opisuje zjawiska, w których jeden element językowy zastępowany jest innym — może to dotyczyć zastępowania fonemu, morfemu lub wyrazu w procesach fonologicznych, morfologicznych lub leksykalnych. W praktyce termin ten odnosi się do wszelkich operacji zamiany elementów języka na inne.

W kryptografii pojęcie substytucyjny łączy się z szyframi podstawieniowymi, w których jednostki tekstu jawnego są zastępowane innymi według stałego systemu. W opisach metod kryptograficznych używa się wtedy określeń związanych z substytucją, a sam termin może występować w kontekście charakterystyki technik szyfrowania.