smitsjúkdómar

Smitsjúkdómar eru sjúkdómar sem orsakast af örverum eða sníklar sem geta smitast milli einstaklinga eða í gegnum umhverfið. Helstu flokkar eru bakteríusjúkdómar, veirusjúkdómar, sveppasjúkdómar og ormasjúkdómar. Smit getur átt sér stað á mörgum vegum, meðal annars í gegnum nána snertingu, öndunarsmit (t.d. vegna hósta eða hnerrar), fæðu- og vatnsmengun eða með skordýrum sem bera sýkilinn til annars fólks.

Áhrif smitsjúkdóma eru mjög mismunandi. Sumir valda vægum einkennum eða hverfa án sérstakrar meðferðar, aðrir geta valdið alvarlegum veikindum eða lífshættu. Dæmi um mikilvæga flokka eru veirusjúkdómar eins og inflúensa eða COVID-19, bakteríusjúkdómar sem valda sýkingum í öndunarfærum eða í þörmum, og ormasjúkdómar sem berast með skordýrum eða menguðu vatni.

Greining byggist á sögu sjúklings, skoðun og rannsóknaraðferðum. Algengar aðferðir eru mótefnamælingar, PCR-próf, ræktun og antigen-próf. Meðferð fer eftir gerð sýkla: bakteríur svara oft með sýklalyfjum, veirur bregðast við antivíral- eða öðrum sérstökum meðferðum, sveppir með antifungalyfjum og ormar með viðeigandi ormalyfjum. Mikilvægt er að forðast ónæmi gegn sýklalyfjum og nýta lyf rétt.

Vernd og lýðheilsu: Forvarnir gegn smitsjúkdómum eru fjölbreyttar og byggja á bólusetningum, hreinlæti, öruggri fæðu- og vatnsöryggi og góðri ferðavarnir. Smitvörn, vakta- og faraldsfræði skipta mikilli þátt í að draga úr útbreiðslu og lágmarka sjúkdóma, og alþjóðlegt samstarf er mikilvægt til að koma í veg fyrir heimsfaraldra.