radyasyondan

Radyasyondan, radyasyona maruziyet veya radyasyon kaynaklı etkilerle ilgili bir konudur. Radyasyon enerji taşıyan bir süreç olup, elektromanyetik dalgalar veya parçacıklar aracılığıyla ortamda veya canlılarda etkileşir. Radyasyon iki ana kategoriye ayrılır: iyonizan radyasyon ve iyonizan olmayan radyasyon. İyonizan radyasyon alfa ve beta parçacıkları ile gamma ve X-ışınları ve nötronlar gibi yapıdadır ve moleküllerden elektron koparabilir. İyonizan olmayan radyasyon ise radyo dalgaları, mikrodalgalar, görünür ışık, infrared ve çoğu ultraviyole türünü kapsar ve çoğu durumda iyonizasyon oluşturmaz.

Radyasyondan maruziyet, doğal ve yapay kaynaklardan kaynaklanır. Doğal kaynaklar arasında radon, kozmos, yer kabuğundaki izotoplar bulunur. Yapay kaynaklar arasında tıbbi görüntüleme (röntgen, BT), radyoterapi, sanayi muayeneleri, nükleer enerji üretimi ve bazı deneyler yer alır. Maruziyet, alınan dozla ifade edilir ve kişinin mesleği, yaşam tarzı ve bulunduğu çevreye bağlı olarak değişir.

İyonizan radyasyonun sağlık etkileri dozla belirlenir. Gray (Gy) enerji dozunu, Sievert (Sv) ise biyolojik etkiyi ölçer. Yüksek dozlar akut etkiler doğurabilir; uzun dönem düşük dozlar ise kanser riskini artırabilir. Güvenlik açısından hedef, maruziyeti azaltmaktır.

Korumada temel ilkeler zaman, mesafe ve korumadır: süreyi kısaltmak, kaynaktan uzak durmak ve uygun koruyucular kullanmak. Kapsamlı güvenlik programları, dozimetrelerle izleme ve mevzuata uygunluk gerektirir.

Radyasyondan elde edilen faydalar, tıp ve endüstride kullanımlarla belirgindir; buna karşılık güvenli kullanım gerektirir.