radyoterapi

Radyoterapią (radyoterapia) nazywa się stosowanie promieniowania jonizującego w leczeniu chorób, przede wszystkim nowotworów. Celem jest zniszczenie komórek nowotworowych lub zahamowanie ich podziału, przy jednoczesnym ograniczeniu uszkodzeń zdrowych tkanek. Radioterapia może być stosowana jako leczenie miejscowe, samodzielnie lub w połączeniu z chirurgią, chemioterapią lub immunoterapią. Wyróżnia się radioterapię zewnętrzną oraz brachyterapię; istnieje także radioterapia systemowa w wybranych sytuacjach.

Mechanizm działania polega na indukowaniu uszkodzeń DNA komórek wrażliwych na promieniowanie, co prowadzi do apoptozy lub zahamowania podziału. Efekt terapeutyczny jest silniejszy w komórkach szybko rozmnażających się. Leczenie najczęściej podaje się w seriach (frakcjach), na przykład 1,8–2 Gy na dzień przez kilka tygodni, co pozwala na naprawę zdrowych tkanek między sesjami.

Planowanie i techniki: obrazowanie (CT, MRI, PET) wyznacza objętość guza i narządów ryzyka. Nowoczesne techniki obejmują radioterapię konformowaną i IMRT/VMAT, IGRT oraz SBRT/SRT. Radioterapia zewnętrzna zwykle wykorzystuje akcelerator liniowy; brachyterapia polega na wstawieniu źródeł promieniotwórczych do guza lub jego sąsiedztwa (HDR/LDR).

Zastosowania: stosowana w wielu nowotworach, m.in. piersi, prostaty, płuc, głowy i szyi, przewodu pokarmowego i miednicy. Może być leczeniem radykalnym, neoadjuwantowym, adjuwantowym lub paliatywnym, a także leczeniem pooperacyjnym w celu ograniczenia nawrotu.

Skutki uboczne: zależą od miejsca i dawki; ostre to zmęczenie, podrażnienie skóry, suchość błon śluzowych; późne to zwłóknienia, zaburzenia funkcji narządów i możliwość wtórnych nowotworów. Planowanie dawki i ochrony narządów ogranicza ryzyko.