merkeziyetçilik

Merkeziyetçilik, merkezi otoritenin karar alma ve yönetim yetkilerini büyük ölçüde tek bir merkezde toplayan siyasi ve idari bir düzenin adıdır. Kelime kökeni merkez kavramından gelir ve bu yaklaşım kararların hızlı alınması, politika uyumunun sağlanması ve kaynakların koordineli kullanımı gibi gerekçelerle savunulur; kriz durumlarında özellikle etkilidir. Merkeziyetçilik, yerinden yönetim ve federalizm gibi mekanizmalarla karşıtlık gösterir.

Türleri kavramsal olarak siyasi, idari ve mali merkeziyetçilik olarak sınıflandırılabilir. Siyasi merkeziyetçilik, kararların devletin en üst organında toplanması ve yürütme üzerinde sıkı denetimin kurulmasıdır. İdari merkeziyetçilik, bürokratik yetkilerin merkezde toplanması nedeniyle yerel yönetimlerin operasyonel kapasitesinin sınırlanmasıdır. Mali merkeziyetçilik ise bütçe, vergi ve mali politika yetkilerinin merkezde olmasıdır.

Avantajlar arasında hızlı karar alma, politikaların birbiriyle uyumlu uygulanması ve standartlaştırılmış hizmetlerin sunulması sayılabilir. Dezavantajlar ise yerel ihtiyaçların ve farklılıklara yeterince yanıt verememe, demokrasi ve hesap verebilirliğin zayıflaması, bölgesel/kimliksel gerilimlerin artmasıdır. Bu nedenle pek çok ülkede merkeziyetçilik ile yerinden yönetim arasında bir denge kurulmaya çalışılır; krizlere karşı dayanıklılık amacıyla merkeziyetçilik güç kazandırırken, uzun vadeli verimlilik ve katılım için yerel özerklikler korunur.