markaðshagkerfi

Markaðshagkerfi er hagkerfi þar sem verð, framleiðsla og ráðstöfun auðlinda eru að mestu ákvarðað af frjálsum markaði, samkeppni milli fyrirtækja og ákvörðunum neytenda. Helstu einkenni eru einkaeign á framleiðsluþáttum, virk samkeppni og verðmyndun sem byggist á framboði og eftirspurn. Þetta leiðir til þess að ráðstöfun og nýting auðlinda tekur mið af þessum markaðsöflum.

Verðmyndunin er lykilatriði í þessu kerfi. Hún jafnvægir framboð og eftirspurn: ef eftirspurn eykst, hækkar verð og framleiðendur geta aukið framleiðslu; ef framboð eykst, lækkar verð og framleiðslan aðlagast.

Ríkið gegnir þó oft hlutverki samhliða markaðinum. Í flestum nútíma hagkerfum eru reglur, skattar og fjárfestingar ríkisins hönnuð til að vernda neytendur, stuðla að samkeppni, veita almannavarnir og takast á við ytri áhrif eða marktækan markaðsbrest. Slík blandað hagkerfi samþætta markaðsdrif og opinberan stuðning.

Kostir markaðshagkerfisins eru há skilvirkni, hvatar til nýsköpunar og alhliða val fyrir neytendur. Gallar felast í ójöfnuði, sveiflum í atvinnu og tekjum og mögulegum ytri áhrifum eins og mengun eða vanframleiðslu almannagæða. Til að draga úr þessu eru oft notaðar opinber inngrip, skattlagning og reglur.

Í dag eru flest hagkerfi blandað markaðshagkerfi, þar sem markaðurinn er megin drifkraftur en ríkis- og samfélagsleg inngrip og þjónusta stjórna mikilvægustu þáttum hagkerfisins.