konstytucje

Konstytucje są najważniejszymi aktami prawnymi państw, które określają ustrój polityczny, kompetencje organów władzy, zasady funkcjonowania państwa oraz prawa i wolności obywateli. Stanowią najwyższy akt prawny, któremu podporządkowane są wszystkie inne przepisy. Dzięki nim ustanawiane są zasady działania instytucji, mechanizmy odpowiedzialności władzy oraz standardy ochrony praw jednostki i reguły rozstrzygania sporów prawnych.

Najważniejsze cechy konstytucji to nadrzędność norm, podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, zasada państwa prawa, ochrona praw i wolności obywateli, określenie sposobu wyborów oraz procedur uchwalania prawa. Konstytucje często zawierają także mechanizmy kontroli zgodności aktów prawnych z konstytucją – na przykład poprzez sąd konstytucyjny lub trybunał konstytucyjny – oraz regulują procedury zmiany samej konstytucji, które zwykle wymagają specjalnego trybu.

Konstytucje mogą być spisane (pisane, codified) lub niespisane (niepisane, uncodified). Państwa z konstytucjami pisanymi obejmują wiele krajów europejskich i amerykańskich, w tym Polskę; państwa o tradycji niepisanej to między innymi Wielka Brytania, gdzie zasady konstytucyjne kształtują się w ramach różnych aktów prawnych i zwyczajów. W praktyce konstytucje funkcjonują jako fundament praworządności i stabilności państwa.

W Polsce obowiązuje konstytucja z 1997 roku, będąca podstawowym aktem prawnym regulującym organizację władzy, prawa obywateli oraz mechanizmy ich ochrony. Historię konstytucyjną różnych państw tworzą także wcześniejsze dokumenty i reformy, które kształtowały pojęcie konstytucjonalizmu.