jeoteknik

Jeoteknik, zemin ve kaya davranışını inceleyen ve bu bilgiyi temel, dolgu, yamaçlar, istinat yapıları, tüneller ve yeraltı yapıları gibi zeminle etkileşime giren mühendislik projelerinin güvenli ve ekonomik tasarımına uygulayan inşaat mühendisliğinin bir dalıdır. Saha incelemesi, malzeme testleri, sayısal analizler ve yeraltı suyu etkilerinin değerlendirilmesini kapsar.

Temel kavramlar arasında zemin mekaniği ve kaya mekaniği, etkili gerilme kavramı, kayma dayanımı ve Mohr-Coulomb kırılma kriteri, konsolidasyon ve oturma, taşıma kapasitesi, stabilite ve eğim konuları yer alır. Ayrıca likifaksiyon ve zemin- yapı etkileşimi gibi konular, güvenli tasarım için dikkate alınır.

Uygulama yöntemleri arasında saha çalışmalarında sondajlar, numune alma, Standard Penetration Test (SPT) ve Cone Penetration Test (CPT) bulunur; laboratuvar testleri ise triaxial basınç testleri, doğrudan kayma testi, Atterberg sınırları, tane boyutu analizi, nem içeriği ve sıkıştırma/oturma testlerini içerir.

Tasarım ve mühendislik uygulamaları temellerde (yüzey temelleri ve kazık temelleri), toprak dolgu ve dolgu yapıları, istinat duvarları, tüneller, barajlar ve dolgu mühendisliği gibi alanları kapsar. Zemin iyileştirme yöntemleri (groutlama, sıkıştırma, vibroiyileştirme, taş sütunları), drenaj ve yeraltı su yönetimi de önemli rol oynar.

İzleme ve standartlar kapsamında piezometre, inclinometer (eğilme ölçer) ve oturma göstergeleri gibi araçlarla saha performansı izlenir; sayısal modellerle analiz yapılır ve ulusal ile uluslararası kodlara uyum gözetilir. Tarihçe olarak Karl Terzaghi, etkili gerilme kavramı ve saha mekaniğinin temellerini atarak jeoteknik mühendisliğini kurumsallaştırmıştır.