intertekstualnych

Intertekstualność to pojęcie w teorii literatury i kultury opisujące relacje między tekstami, w których jeden tekst odnosi się do innych, cytuje je, przekształca lub parafrazuje. Pojęcie sformułowała w latach 60. XX wieku Julia Kristeva, bułgarsko-francuska semiotyczka, która twierdziła, że żaden tekst nie powstaje w izolacji, lecz czerpie z wcześniejszych tekstów i nadaje im nowe znaczenia w nowym kontekście. W praktyce polska terminologia często operuje formami takimi jak tekst intertekstualny czy relacja intertekstualna, odwołując się do koncepcji intertekstualnych relacji między dziełami.

W praktyce intertekstualność przybiera różne formy, takie jak dosłowna cytat, aluzja, parafraza, pastisz czy parodia. Może być jawna lub ukryta, a znaczenie tekstu zależy od tego, jakie odwołania zawiera i jak zostały one osadzone w nowym kontekście. Czytanie intertekstualne polega na wykrywaniu tych powiązań i interpretowaniu nowych znaczeń poprzez konfrontację z odniesieniami.

Zastosowania obejmują literaturę, film, muzykę, sztuki wizualne i reklamę. W literaturze intertekstualność umożliwia dialog między twórcami i epokami; w filmie czy serialach odniesienia do klasyków lub kultowych dzieł mogą kształtować odbiór. W muzyce często występuje sampling i cytaty z wcześniejszych utworów; w sztuce wizualnej widoczne są cytaty, rekontekstualizacje motywów. Intertekstualność bywa także narzędziem krytycznym i parodią kultury popularnej.

Pod koniec XX wieku pojawiły się krytyczne głosy, które postrzegają intertekstualność jako zbyt ogólne lub rozmywające granice między tekstami. Mimo to koncepcja pozostaje podstawową ramą analizy znaczeń w kulturze, a badacze używają jej do opisania sposobów, w jaki teksty kształtują nawzajem swoje treści i konteksty.