inhibitörler

Inhibitörler, bir biyolojik süreçte reaksiyon hızını azaltan veya durduran madde veya mekanizmalardır. Biyokimyada en yaygın olarak enzimleri, reseptörleri veya diğer hedefleri etkileyerek etkinliği düşürürler. Inhibitörler, geri dönüşümlü (reversible) veya geri dönüştürülemeyen (irreversible) olarak sınıflandırılır.

Enzim inhibitörleri, enzimin katalitik aktivitesini azaltır. Mekanizmasına göre kompetitif, non-kompetitif, un-kompetitif ve karışık (mixed) inhibisyonlar olarak ayrılır. Kompetitif inhibisyon, inhibitörün aktif siteye yarışarak bağlanmasıyla oluşur; Km artar, Vmax değişmez. Non-kompetitif inhibisyon’da inhibitör, allosterik bir bölgeye bağlanır; Vmax düşer, Km sabit kalır. Un-kompetitif inhibisyon’da inhibitör, enzimin substratla birleşmiş formuna bağlanır; hem Vmax hem Km küçülür. Karışık inhibisyon ise inhibitörün hem serbest enzim hem de enzim-substrat kompleksine bağlanabilmesi durumunu ifade eder; etkisi değişkendir.

Geri dönüştürülemeyen inhibitörler ise enzimin durumunu kalıcı olarak değiştirir ve yeniden aktiviteyi kazandırmaz. Örneğin aspirin, siklooksijenazı irreversibl olarak asetilasyonla inhibe eder ve prostaglandin üretimini azaltır.

Doğal olarak da biyolojik yolaklarda geri bildirim inhibisyonu gibi mekanizmalar bulunur; ürünlerin kendi üretimini azaltması yolakları dengeleyen önemli bir regülasyon yöntemidir.

Tıpta ve farmakolojide inhibitörler, ilaç tasarımında merkezi bir rol oynar. Enzim inhibitörleri (ör. ACE inhibitörleri, proteaz inhibitörleri), reseptör inhibitörleri ve taşıyıcı inhibitörleri olarak sınıflanabilir. İnhibisyonun gücü, Ki veya IC50 gibi kinetik parametrelerle ifade edilir. Inhibitörler, hedefe özgüllük ve güvenlik açısından dikkatle değerlendirilir.