indeksler

Indeksler, belirli bir döneme veya varlık grubuna ilişkin değerleri karşılaştırmalı olarak gösteren ölçütlerdir. Sık kullanılan alanlar arasında ekonomi, finans ve bilgi yönetimi bulunur. Bir indeks, içerdiği öğelerin ağırlıklarının toplamı üzerinden hesaplanır ve genellikle bir temel yıl veya temel değerle karşılaştırılır.

Ekonomik indeksler, enflasyon ve büyüme gibi makro göstergelerin izlenmesini kolaylaştırır. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ve Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) enflasyonu ölçer; Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) deflatörü reel büyümeyi ayarlamada kullanılır. Finansal endeksler ise piyasa performansını tek bir sayı ile özetler; BIST 100, Dow Jones, S&P 500 ve Nasdaq gibi endeksler, mevcut portföy veya piyasa için referans noktası sağlar.

Endeksler genelde öğelerin fiyatlarına veya piyasa değerlerine dayalı olarak hesaplanır ve temel yıl değerine göre gösterilir. Laspeyres ve Paasche gibi sabit ağırlık yöntemleri, farklı geçmiş veya cari ağırlıklandırmalarla farklı sonuçlar verebilir. Fisher endeksi bu iki yöntemin geometrik ortalamasını kullanır. Ayrıca toplam getiri endeksleri, temettülerin geri yatırıma dahil edilmesini sağlar.

İndeksler karar destek ve karşılaştırma için kullanılır: yatırım performansı karşılaştırması, enflasyon düzeyinin izlenmesi, politika değerlendirmesi ve zaman içindeki trendlerin analiz edilmesi. Bilgi yönetiminde ise indeksler, belgelerin dizinlenmesiyle arama ve erişimi kolaylaştırır; örneğin arama motorları ve kütüphane dizinleri bu amaçla kullanılır.