hlutfallskosningum

Hlutfallskosningar eru kosningar þar sem sæti í löggjafarvaldinu eru úthlutuð eftir hlutfalli atkvæða fyrir hvern flokk. Markmiðið er að endurspegla pólitískan stuðning kjósenda sem best og að fleiri flokkar fá sæti í þingsal. Slíkt kerfi stuðlar oft að fjölflokkakerfi og samráðsstjórnum.

Algeng aðferð í hlutfallskosningum er notkun flokkalista (partalista) með lokuðum eða opnum listum. Í lokuðum listum kjósendur velja aðeins flokk, en í opnum listum geta kjósendur einnig valið frambjóðanda innan listans. Sæti eru úthlutuð með reiknireglum eins og D'Hondt eða Sainte-Laguë, sem reyna að dreifa sætum sanngjarnt og í samræmi við atkvæðafjölda. Oft eru einnig þrep með lágmarksþröskuldi (t.d. 3–5%) til að koma í veg fyrir að mjög litlir flokkar fái sæti.

Fjöldi og uppbygging kjördæma hefur áhrif á próportionalitástu kerfisins. Í kerfum með mörgum sætum per kjördæmi eru sætin sem nægir til að endurspegla atkvæðafjölda nærri hlutfalli. Í kerfum með færri sætum og smá kjördæmi getur hlutfallið orðið minna nákvæmt. Sum kerfi nýta blandkerfi þar sem hluti sæta er úthlutaður eftir hlutfalli og hinn hluti eftir kjördæma.

Að kostir og áskoranir hlutfallskosninga eru margir. Þær auka samsvörun milli atkvæða og sæta, styðja fjölflokkakerfi og geta orðið fyrir minni hlutum sem fá innflytjandi. Á öðrum mælikvarða geta þær leitt til óstöðugra ríkisstjórna og flókins samráðsferlis, og krefjast skýrra reglna og hnitmiðaðrar framkvæmdar.

Hlutfallskosningar eru algengar í mörgum lýðræðisríkjum og hafa hag af gerð kerfisins—kjördæmi, sætaskipan, þröskuldar og reiknireglur—til að hámarka sanngjarna dreifingu atkvæða og stöðugleika þings.