hagfræði

Hagfræði er félagsvísindin sem kannar hvernig fólk og samfélög taka ákvarðanir um framleiðslu, dreifingu og neyslu vara og þjónusta. Hún skoðar hvernig takmörkuð auðlind er ráðstafað milli einstaklinga og hópa og hvernig verðmyndun, markaðir og ríkisaðgerðir hafa áhrif á framleiðslu og lífskjör.

Hagfræðin greinir venjulega á tveimur meginundgreinum: mikróhagfræði og makróhagfræði. Mikróhagfræði fjallar um hegðun neytenda og fyrirtækja, markaði og samspil framboðs og eftirspurnar. Makróhagfræði leitast við að skilja heildarhagkerfið – þjóðarútgjöld, atvinnu, verðbólgu, hagvöxt og áhrif peningastefnunar og fjármálastefnu.

Undirgreinar eru margvíslegar, meðal annars alþjóðleg hagfræði, þróunarhagfræði, hagfræðikenningar eins og atferlis hagfræði, og hagfræðigreining sem notar tölfræðilegar aðferðir og gögn (econometrics).

Aðferðir hagfræðinnar blandast kenningum og gögnum: hún byggir á frumkenningum um val, forgangsraðun, verndun eignaréttinda og samkeppni, en nýtir einnig tilraunir, náttúrulegar tilraunir og gagnagreiningu til að meta áhrif aðgerða.

Hagfræði hefur mikil áhrif á stefnumótun og hagstjórn; hún metur hagkvæmni, dreifingu gæða og áhrif á lífskjör, en hún er einnig gagnrýnd fyrir forsendur og takmarkanir kenninga og aðferðafræði.

Í íslensku samhengi er hagfræði almennt kennd í háskólum og nýtt til að stuðla að skilningi á verðbólgu, velferð, atvinnu og fjármálakerfi.