galaksileri

Galaksiler, evrende yıldızlar, gaz ve toz ile karanlık maddeyi de içeren, gravitasyonla bağlı dev kozmik yapılar olarak tanımlanır. Gözlemsel olarak milyarlarca yıldız içerebilirler ve boyutları birkaç bin ile yüz binlerce ışık yılı arasında değişir. Evrenin temel yapı taşlarından biri olan galaksiler, madde bütçesinin büyük bir kısmını oluşturur.

Sınıflandırma ve yapı olarak galaksiler, morfolojik olarak eliptik (E), sarmal (Sa, Sb, Sc) ve çubuklu sarmal (SBa, SBb, SBc) ile düzensiz (Irr) türler halinde tanımlanır. Çoğu galakside bir çekirdek, bir disk ve sarmal kollara sahip bir yapı bulunur; genç yıldızlar çoğunlukla diskte oluşur. Birçok galakside karanlık maddeyle çevrili geniş bir halo bulunur.

Köken ve evrim açısından galaksiler, erken evrende yoğunluk dalgalanmalarının çökeceği bölgelerde oluşmaya başlar ve zamanla birbirleriyle birleşerek daha büyük yapılar haline gelir. Hiyerarşik oluşum modeli, günümüzde galaksilerin çoğunun birbirleriyle etkileşerek ve birleşerek evrimleştiğini öne sürer. Yıldız üretimi için gaz kaynağı gerekir; süpernovalar ve aktif galaktik çekirdekler (AGN) gibi mekanizmalar, gazı ısıtarak veya uzaklaştırarak yıldız oluşumunu dengeler.

Gözlemsel yönler arasında kırmızı kayma ile mesafeler belirlenir; 21 santimetre hattı ile nötr hidrojen dağılımları haritalanır. Yerel Grup gibi kapalı kümelerde toplu halde bulunurlar; bizim Samanyolu Galaksisi, Andromeda (M31) ve Triangulum (M33) bunlardan bazılarıdır.

Önemli sonuç olarak galaksiler, kozmik yapı ve evrimin anlaşılması için temel laboratuvarları oluşturur; karanlık madde ve kozmik geçmişin test edilebildiği ana birimlerdir.