süpernovalar

Süpernovalar, bir yıldızın yaşamının son evresinde ani ve şiddetli şekilde parlaklığını artırmasıyla ortaya çıkan patlamalardır. Kısa süre içinde Güneş’in milyarlarca katı ışık verebilen bu olaylar, yıldızın iç enerjisinin dışa aktarılması ve etrafa büyük miktarda madde ile enerji saçılmasıyla karakterizedir.

Sınıflandırma genellikle spektroskopik özelliklere dayanır. Tip I süpernovalarda hidrojen çizgileri yoktur; Tip Ia özellikle silisyum çizgisi gösterir ve beyaz cücenin kütlesinin kritik değere ulaşması sonucu termonükleer patlamayla oluştuğu kabul edilir. Tip II, Ib ve Ic gibi çekirdek çökmesi süpernovaları ise kütleleri yaklaşık 8 Güneş kütlesinin üzerinde olan yıldızların çekirdeğinin çökmesiyle meydana gelir.

Süpernovalar nükleosentez yoluyla demirden daha ağır elementlerin oluşumunda ve galaksi kimyasının zenginleşmesinde önemli rol oynar. Ayrıca güçlü şok dalgaları ve rüzgârla yıldızlararası ortama enerji ve iyonize gaz bırakırlar. Type Ia süpernovalar, nispeten homojen parlaklıkları sayesinde kozmik mesafe ölçümlerinde “standart mum” olarak kullanılmış; uzak süpernovaların gözlemleri evrenin ivmeli genişlediğini ortaya koymuştur.

Patlama sonrası geride nötron yıldızı veya kara delik kalabilir; etrafta genişleyen gaz ve toz bulutları süpernova kalıntılarını oluşturur. Gözlemsel olarak radyo, optik, X-ışını ve gama ışını dalgaboylarında incelenirler. Samanyolu’nda süpernova sıklığı birkaç yüzyılda bir olarak tahmin edilir; tarihsel olarak kayıtlı örnekler arasında MÖ 1054’teki ve 1987A süpernovası öne çıkar.