fosfonowe

Fosfonowe, zwane także fosfonianami, to grupa związków chemicznych zawierających grupę fosfonową –PO(OH)2. W cząsteczkach organicznych często występuje także wiązanie P–C, co tworzy fosfoniany o charakterze organofosforanów. Grupy fosfonowe są kwasami fosfonowymi o dwóch możliwych do oddania protonach i wykazują zdolność do tworzenia silnych chelatów z jonami metali. Ze względu na obecność fosforu związki te cechuje odporność na hydrolizę i trwałość chemiczna, co przekłada się na szerokie zastosowania przemysłowe.

Właściwości fosfonianów obejmują duże możliwości chelatowania metali, stabilność w szerokim zakresie pH oraz zależność stanu jonowego od pH roztworu. Cząsteczki mogą występować jako mono-, di- lub aniony w zależności od stopnia dysocjacji. W wielu związkach fosfonowych obecny jest mostek P–C, co nadaje im charakterystyczne właściwości fizykochemiczne i biologiczne.

Zastosowania fosfonianów obejmują m.in. uzdatnianie wody, gdzie działają jako inhibitory wytrącania minerałów (skale) i środki chelatujące. W detergentach i środkach czystości fosfoniany pomagają utrzymać stabilność roztworów i zapobiegać osadzaniu metali. W medycynie ważną podgrupą stanowią bisfosfoniany (np. alendronian, risedronian, zoledronian), które są lekami przeciwko osteoporozie i hamują resorpcję kości. Fosfoniany znajdują także zastosowania w ochronie środowiska i rolnictwie jako środki chelatujące metale w nawozach i preparatach ochronnych, a ich różne pochodne są badane pod kątem syntezy i właściwości materiałowych.