etkisizlik

Etkisizlik, bir tedavi veya ilacın beklenen klinik etkiyi gösterememesi durumunu ifade eden bir terimdir. Klinikte, etki hedeflenen mekanizmaya bağlı olarak ortaya çıkması gerekir; ancak bazı durumlarda bu etki tamamen veya kısmen ortaya çıkmaz. Etkisizlik, primer (başlangıçta etkisiz kalma) veya sekonder/tolerans gelişimi olarak da sınıflandırılabilir.

Primer etkisizlik, tedavi başlanmasına rağmen ilacın ilk dönemde beklenen yanıtı verememesi hâlini tanımlar. Sekonder etkisizlik ise zaman içinde ilacın etkisinin azalması veya tamamen kaybolması durumudur ve tolerans gelişimi ile ilişkilendirilebilir. Etkisizliğe yol açan başlıca nedenler arasında yetersiz doz veya uygulama hataları, hastanın tedaviye uyum eksikliği, yanlış tanı veya hedef mekanizmanın tedavide uygun olmaması, ilaç etkileşimleri, biyoyararlanım veya farmakokinetik farklar ile genetik faktörler sayılabilir. Ayrıca hastalığın doğal seyrinin değişmesi, komorbiditeler ve ilaç kalitesizliği de etki kaybına katkıda bulunabilir.

Tanı ve yönetim, etkisizliğin nedenine bağlı olarak değişir. Uyum kontrolü, tedavi hedefinin yeniden değerlendirilmesi, doz ayarlamaları veya alternatif/bağlantılı tedavilerin düşünülmesi gibi adımlar yer alır. Gerekirse ilaçlar arası etkileşimler incelenir, kişiselleştirilmiş tedavi planları ve destekleyici eğitimler uygulanır. Etkisizlik, klinik sonuçlar üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceğinden, multidisipliner bir yaklaşım ve düzenli izlem önerilir.