etkililik

Etkililik, bir yöntem, müdahale, program veya politika gibi girişimlerin hedeflediği sonuçları ne ölçüde elde ettiğini ifade eden bir kavramdır. Bir müdahalenin etkililiği, belirlenen çıktıların (örneğin hastalık belirtilerinin azalması, eğitimde başarı artışı, hedeflenen üretim düzeyinin yakalanması) karşılığında elde edilen etkiyle ölçülür. Genelde tanımlı çıktıların karşılaştırmalı etkisi, risk farkı, oran farkı veya etkililik oranı gibi göstergelerle ifade edilir. Sağlık bilimlerinde etkililik, klinik çalışmalarda elde edilen sonuçların güvenilirliğini ve uygulanabilirliğini betimlemek için sıklıkla kullanılır.

Kullanım alanları geniştir. Sağlık alanında bir tedavinin hastalara ne ölçüde fayda sağladığını belirtmek için; eğitimde bir programın öğrencilerin başarılarını hangi düzeyde artırdığını göstermek için; kamu politikalarında bir programın hedeflenen sosyal veya ekonomik sonuçları ne kadar etkilediğini değerlendirmek için kullanılır. Ayrıca pazarlama ve çevre yönetimi gibi alanlarda da girişimlerin beklenen etkileriyle ilişkili olarak etkililik ölçümleri yapılır.

Ölçümünde, önceden belirlenen çıktı ve süreler ile karşılaştırmalı analizler temel alınır. Randomize kontrollü çalışmalar, deneysel tasarımlar ve sistematik derlemeler sıklıkla kullanılır; gerçek dünya koşullarını yansıtan gözlemsel çalışmalar da etkililiğin pratikteki uygulanabilirliğini değerlendirir. Değerlendirme, tek başına maliyet veya verimlilikle sınırlı değildir; ancak güvenlik, uygulanabilirlik ve maliyet-etkinlik gibi faktörlerle bir bütün halinde düşünülür. Etkililik, karar verme süreçlerinde kilit bir göstergedir ve iyileştirme yönünde yönlendirme sağlar.